عه‌لی حاول به‌کۆ
بـــده‌هـــان چیرۆکێن زیندان و ڕه‌ڤین ژ زینـــدانا، پێشمه‌رگاتی و خاچـــدانا سنووران و خــــودانێ 27 شه‌هیدێن مالباتێ
سەنتەرێ کۆماتە د بەردەوامیا بزاڤ و چالاکیێن خوە دا ل ڕۆژا 22/5/2023 ل گوندێ خانکێ ل ده‌ڤه‌را سێمێلێ دیدارەکا درێژ دگەل پێشمەرگێ دێرین و زیندانیێ سیاسی عەلی حاول بەکۆ سازدکەت و دیرووکا خەباتا وی مینا بەلگەنامەیەکا گرنگ تۆماردکەت و ژ ناڤچوونێ دپارێزیت
عەلی حاول بەکۆ ل ساڵا 1956 ل گوندێ خانکا کەڤن ژ دایک بوویه، کو نوکه د بن ئاڤا بەنداڤا مۆسل دا مایە، سەر ب دەڤەرا سێمێلێ ڤەیه. ئەو ب تنێ سێ سالا چوویە قوتابخانێ، لێ وی ل زیندانێ و ل پێشمەرگاتیێ خوە فێری خواندن و نڤێسینێ کریە.
عەلی ژیانا خوە یا زارۆکینیێ ب ڕێنجبەری و شڤانی و گاڤانیێ دەستپێکریه. ل سالێن حەفتیان ژ برایێ خوە، شەهید عیدۆ حاول بەکو فێری رێبازا کوردایەتیێ دبیت، عیدۆیێ برایێ وی، شێخ خدر خەلەف، عیدۆ شێخۆ و بیبو رێکخستیێن پارتی بوون ل خانکێ. کو پاشی دگەل 7 کۆڕ و کچەك و ژنا خوە ل ئەنفالێن ساڵا 1988 ژ لایێ رژێما ئیراقێ ڤە دهێنە گرتن و شەهیدکرن.
عەلی حاول بەکۆ ل ساڵا 1975 دچیتە لەشکەریا نەچاری و ل ساڵا 1979 لەشکەریا نەچاری بدوماهی دئینیت و دەست ب کارێ جووتیاریێ دکەت، لێ پشتی کو ل ساڵا 1980 شەڕێ ئیراقێ و ئیرانێ دەستپێدکەت، ئەو جارەکا دی تێته ڕاپێچکرن بۆ لەشکەریێ و وی دبه‌نه باژێرێ نەجەف ل رۆژئاڤایێ باشوورێ ئیراقێ.
زیندان و ئه‌شکه‌نجه
عەلی ژبەر سەرەدەریا خرابا ئەفسەرەکی دگەل کوردا، گەلەك جارا ژ لەشکەریێ دڕەڤیت و جارنا ب بەر لێبوورینا دکەڤیت، لێ پشتی ئەو جارا پێنجێ دڕەڤیت، ئەو ل ڕۆژا 29/4/1982 ژ لایێ لەشکەرێ ئیراقێ ڤە وەکی ڕەڤی ژ لەشکەریێ، تێته گرتن و زیندانکرن. ل گۆرەی یاسایا رژێمێ هەر کەسەکێ سێ جارا ژ لەشکەریێ بڕەڤیت، دێ هێته گولله‌بارانکرن. ژ بلی عەلی، برایێ وی عیدۆ و شێخ حەسەن ژی دهێنە گرتن. پشتی هینگێ عەلی و هەڤالێن وی ژ سێمێلێ دبەنە دهۆکێ، پاشی وان دبەنە مۆسل و ژ وێرێ ژی دبەنە باره‌گایێ فرقا له‌شکه‌ری ل زاخۆ. پاشی وی دبەنە زیندانا سریا ئینزباتان ل تاخێ گوندکی ل سه‌ر ڕێیا گەلیێ زاخۆ.
پشتی ده‌مەکی عبدالرحمن رەسۆل، هونه‌رمه‌نه‌د حەسەن عەلی خەنجەر، جەلال ئیسیانی و تەمۆ خوڕزی ژی دبەنە ده‌ف وان ل هەمان زیندانێ. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ هه‌رچار که‌سه ژی پێشمه‌رگه بوون. عبدالرحمن ڕه‌سول و حه‌سه‌ن عه‌لی خه‌نجه‌ر ل بۆسه‌یه‌کێ ل نزارکێ ل ڕۆژهه‌لاتێ باژێڕێ دهۆکێ هاتبوونه گرتن. جه‌لال ئێسیانی و ته‌مۆ خوڕزی ژی، هه‌ردوو ل بهارا ساڵا 1983 ب برینداری ل شه‌ڕێ ڕکاڤا نێزیکی گوندێ بریفکا شێخا هاتبوونه دیلکرن. ژ به‌ر کو ئه‌ڤ هه‌رچار که‌سه‌ک پێشمه‌رگه بوون، لۆما نۆبەداری ل سەر وان هەر چوار زیندانیان زێدە یا توندبوو. ژ به‌ر کو عەلی حاول دترسیت کو ئه‌ڤ هه‌رچار هه‌ڤاله بێنه سێداره‌دان، لۆما ئه‌و بزاڤێ دکه‌ت کو هاریکاریا وان بکەت دا کو ژ زیندانێ بڕەڤن. لێ وی ده‌می گۆتگۆتکه‌ک هه‌بوو کو شوڕشا کوردستانێ و حکومه‌تا ئیراقێ هنده‌ک زیندانیان پێک بگوهڕن، لۆما ئه‌و هه‌رچار هیڤیا خوه ل سه‌ر وێ چه‌ندێ ئاڤا دکه‌ن. هه‌لبه‌ت حکومه‌تا ئیراقێ چ جارا زیندانی لگه‌ل شوڕشێ نه دگوهڕین. چونکی وان حساب دکر کو کاره‌کی وه‌سا دانپێدانه ب شوڕشێ. ئێدی پشتی هینگێ حکومه‌تا ئیراقێ وان ڤه‌دگوهێزیته ئه‌شکه‌نجه‌خانا هەیئا کەرکووکێ و پشتی چه‌ند ساڵه‌کا ژی وان ب زیندانا هه‌تا هه‌تایی سزا دده‌ت و دبه‌ته زیندانا ئه‌بو غرێب ل به‌غدا.
ڕه‌ڤ و ئازادی
عەلی حاول بەکو بخوه ژی هەر ل زاخۆ دمینت. کوردەکی خەلکێ زاخۆ ب ناڤێ جەمال یاسین ل بەر دکانا زیندانێ بوو. بڕیارا ڤەگوهازتنا عەلی بۆ بەغدا دهێت، به‌لێ جەمال پلانەکا ڕەڤینێ بۆ عەلی ددانیت. عەلی ل 16/4/1983 ب شەڤێ خوە د سەر سیمەی ڕا دهاڤێت و ل گۆرەی وێ پلانا جەمالی بۆ وی دانای، ئه‌و دچیتە مالا جەمالی ل زاخۆ، جەمال ڕێیا دەرکەتنێ ژ زاخۆ د ڕیا باسکێن دوازدە ملانێ ل رۆژهەلاتی زاخۆ نیشا وی ددەت. ئه‌و شه‌ڤ شه‌ڤه‌کا ب باران و ڕێژیه و شه‌ڤه‌کا تاری و تلچاڤه. عەلی ل بەر رۆناهیا بروسیا دچیت. پاشی ئه‌و ڕۆناهیێن گونده‌کی دبینیت و به‌رێ خوه دده‌ته وان ڕۆاناهیا. ئه‌و گوند ده‌ردکه‌ڤیت گوندێ سەرکۆ. ده‌ما ئه‌و دگه‌هیته ڕه‌خێ گوندی سه‌یێن گوندی پێکڤه هێرش دکه‌نه وی. عه‌لی ژی ژ به‌ر هێرشا سه‌یا خوه دهاڤێته به‌رده‌رێ ماله‌کێ و ده‌رگه‌هی لێدده‌ت، پیرەمێرەك ب ناڤێ مستەفا دەرگەهێ مالێ بۆ عەلی ڤەدکەت.
عەلی ژی چیرۆکا گرتن و ڕەڤینا خوە بۆ خودانێ مالێ دبێژیت. مستەفایێ سەرکۆیی ژی دبێژیته وی: برازا تۆ پشتڕاست به، ماده‌م تۆ ژ ده‌ستێ وان مرۆڤکوژا ڕزگار بووی، ئێدی ئه‌م ژی ب گیانێ خوه دێ ته پارێزین. عەلی وێ شەڤێ ل وێرێ دمینیت، رۆژا پاشتر دگەل بەرگری مللیێن گوندی دچیتە گوندێ ئەرمشتێ و ژ وێرێ دچیتە باره‌گایێ لژنا ناوچا دهۆکێ یا پارتی دیمۆکراتی کوردستان.
وی ده‌می هه‌رکه‌سه‌کی تازه په‌یوه‌ندی ب شوڕشێ کربا پێدڤی بوو پێشیێ چووبا باره‌گایێ لقا ئێکا پارتی و ل وێرێ د قۆناغه‌کا پراکتیکی دا ده‌رباز ببا و پاشی هاتبا ڤه‌گوهاستن بۆلژنه‌یه‌کێ یان ڕێکخراوه‌کا پێشمه‌رگه‌ی. پشتی چەند رۆژه‌کاعەلی هاته ڤه‌گوهاستن بۆ باره‌گایێ لقێ ل سه‌ر زێێ ل گوندێ زێوا شکان. عه‌لی دبێژیت: ئەز ل مه‌ها رەمەزانێ گەهشتمە بارەگایێ لقێ. هه‌رچه‌نده ئه‌ز وه‌ک پێشمه‌رگه هاتمه وه‌رگرتن ژ ئالیێ پارتی ڤه. به‌لێ هه‌ر ل ڕه‌خ باره‌گایێ پارتی باره‌گایێ پارتیا کۆمۆنیستا ئیراقی ژی هه‌بوو. ل وێرێ من تێکه‌لی لگه‌ل هنده‌ک پێشمه‌رگێن وان په‌یداکر، پاشی من بڕیاردا کو ئه‌ز لگه‌ل پارتیا کۆمۆنیست ببمه پێشمه‌رگه.
ژیانا پێشمه‌رگاتیێ
عەلی دبێژیت: پشتی ئه‌ز بوویمه پێشمه‌رگه لگه‌ل پارتیا کۆمۆنیست، ئه‌ز ل مه‌ها خه‌زیرانا ساڵا 1984 هاتمه ڤه‌گوهاستن بۆ فەوجا سێ ل سریا چار ل دەڤەرا شێخان. وی ده‌می خێری (توفیق) خەتاری بەرپرسێ وێ سریێ بوو. عەلی ژی وه‌ک وه‌فایه‌ک بۆ جه‌مالێ زاخۆیی یێ کو ئه‌و ژ زیندانێ رزگارکری، ناڤێ جەمال وەکو ناڤێ خوه یێ شوڕشێ بۆ خوە دهەلبژێریت.
عەلی دبێژیت: هه‌ر ل هه‌مان ساڵا 1984 ئه‌ز و هه‌ڤالێن خوه ئارام، سەرگۆن و شەهید عیدۆ، مه ل نێزیکی خانکا کەڤن ل نێزیکی بەنداڤا مۆسل بۆسه‌یه‌ک ل پێشیا ئه‌ندازیار و شاره‌زایێن چینی دانا، یێن کو بۆ ئیراقێ ل سه‌ر به‌نداڤا مۆسل کاردکر. ئارمانجا مه ژی ژ گرتنا خه‌لکێ بیانی ئه‌و بوو کو ده‌نگێ شوڕشێ بگه‌هیته ده‌رڤه. د وێ چالاکیێ دا مه هەژمارەکا پسپۆرێن چینی ب ترۆمبێل ڤە گرتن و دگەل خوە برن. لێ بڕێڤە ترۆمبێل ددەستێ مه دا خراب بوو، ئەم ژی نەچاربووین وان پسپۆرا ئازادبکەین و مه ژی خوە ب دەشتێ دا بەردا و دگرێ پانێ ڕا ئه‌م ڤه‌گه‌ڕیاینه دەڤەرا شێخان.
جاره‌کا دی هەر ل هەمان دەڤەر مه ده‌سته‌یه‌کا دیا پێشمه‌رگا بۆسه‌یه‌ک ل پێشیا ئه‌ندازیار و پسپۆرێن چینی دا دانا و د وێ چالاکیێ دا مه سێ بسپۆرێن چینی و ترۆمبێلەکا لاندکرۆز گرتن و مه ئەو ب تۆمبێل ڤه د گرێ پانێ ڕا برن و ئه‌م چووینه گوندێ سینا و پاشی مه گه‌هاندنه گوندێ گابێرکێ. مه تۆمبێل ل وێرێ هێلا و چینی ژی مه برنه بارەگایێ خوە ل مەڕانێ. پشتی هینگێ، ب وێ هزرێ کو حکومه‌تا چینێ ژی کۆمۆنیستن و ئه‌م ژی کۆمۆنیستین مه ئه‌و برنه نێزیکی زاویتە ئازاد کرن.
ئێدی عه‌لی ل ده‌ڤه‌را شێخان، دگه‌ل هه‌ڤالێن خوه مژیلی کار و چالاکیێن شوڕشگێڕی دبیت ل وێ ده‌ڤه‌رێ. ئه‌و ل ڕۆژا 11/11/1985 ئێکەمین چالاکیا خوە یا لەشکەر دگەل پارتیا کۆمۆنیست ل دژی سوپایێ رژێما ئیراقێ ل سەرێ شێخ ئیسفی ل نێزیکی بابلۆ ئەنجامددەت. ئه‌ڤ چالاکیه ب هه‌ڤپشکی ژ ئالیێ پێشمه‌رگێن پارتی دیمۆکراتی کوردستان و پارتیا کۆمۆنیست ڤه تێته ئه‌نجامدان. هەر چەندە ئەڤە ئێکەمین چالاکیا لەشکەری بوو کو عەلی حاول بەکۆ پشکداریێ تێدا دکەت، لێ ئەو ژی ئێک ژ پێشمه‌رگێن گرۆپا هێرشبه‌ر بوو. هێزێن پێشمه‌رگه‌ی د وێ چالاکیێ دا بارەگایه‌کێ له‌شکه‌ریێ دوژمنی دگرن و هەژمارەکا چەک و تەقەمەنیان ژی وەکو دەستکەفت دگرن.
پشتی هینگێ ژی د چالاکیه‌کا دی دا، عه‌لی و هه‌ڤالێن خوه ب ڕۆکێتا و چه‌کێ سڤک هێرشێ دکه‌نه سه‌ر باره‌گایێ ئه‌منا حکومه‌تا ئیراقێ ل باژێڕکێ ئه‌لقۆشێ و ئه‌و چالاکی ده‌نگڤه‌دانه‌کا باش په‌یدا دکه‌ت و ترسه‌کا مه‌زن دئێخیته دلێ دوژمنی.
دیسان ل ڕۆژا 23/5/1985 ل ژێر سەرپەرشتیا تەوفیق خه‌تاری، عه‌لی و هه‌ڤالێن خوه، ل گەلی کورتکی پشکداریێ د شەرەکێ مەزن دا دکەن. د دەمه‌کی دا کو مەفەزا وان ژ ده‌شتێ ڤه تێت و دگەهیتە دەرێ گەلی کورتکی، ل وێرێ 4 فرۆکەیێن هه‌لیکۆپته‌رێن له‌شکه‌رێ دوژمنی ب نزمی دگه‌هنە هنداڤی وان و وان دده‌نه به‌ر شێلکێن ڕۆکیتا و گوللێن چه‌کێ دۆشکا. هەر ل دەستپێکێ دوو هەڤالێن وان ژ لایێ وان فرۆکەیان ڤە دهێنە هنگافتن. پشتی هینگێ دوو هه‌لیکۆته‌ر له‌شکه‌را به‌ردده‌نه دۆرێن وان و ئێدی شەڕەکی گران ل ئه‌ردی و ئاسمانی ده‌ستپێدکه‌ت. دڤی شه‌ڕی دا به‌رگری مللیێن وان گوندا ژی خوه دگه‌هیننه مه‌یدانا شه‌ڕی و هێرشی دوژمنی دکه‌ن دا پێشمه‌رگا ژ دۆرپێچێ ڕزگار بکه‌ن. مخابن دڤی شه‌ڕی دا 9 پێشمه‌رگه شه‌هید بن و 8 ژی بریندار دبن. تشتێ بالکێش شه‌هید ئێزدی، کرستیان و مسلمان بوون.
پشتی دۆرپێچه‌کا دژوار و 17 شه‌هید و برینداران، عەلی حاول بەکۆ ب شه‌ڕ خوه ژ ناڤ دۆرپێچێ ڕزگار دکه‌ت و بتنێ خوە دگەهینیته گوندێ چەمانێ و ژ وێرێ وێڤە دگەل مەفرەزه‌یه‌کا پێشمه‌رگێن پارتی دیمۆکراتی کوردستان ب سه‌رپه‌رشتیا حسێن بانی دزڤڕیتەڤە بارەگایێ فه‌وجا پارتیا کۆمۆنیست ل مه‌ڕانێ ل ده‌ڤه‌را چه‌مانکێ.
ل ڕۆژا 5/1-18/1/1987 عەلی حاول بەکۆ لگه‌ل هه‌ڤالێن خوه بۆ دەمێ 14 ڕۆژان پشکداریێ د بەرسینگرتنا هێرشا دوژمنی دا دکه‌ت، بۆ سەر بارەگایێن فەوجا سێ یا پارتیا کۆمۆنیست و هەردوو لژنەیێن ئاکرێ و شێخان یێن پارتی دیموکراتی کوردستان ل سێدەرا ده‌ڤه‌را چه‌مانکێ.
عەلی دبێژیت: دڤی شەڕی دا تڤه‌نگه‌کا بڕنۆ لگه‌ل من بوو. د وەختی دا بارزانیێ نه‌مر ئەو بڕنۆ ب دیاری دابوو تۆما تۆماس، کو وی ده‌می ئه‌و به‌رپرسێ که‌رتێ به‌هدینان یێ پارتیا کۆمۆنیست بوو. هێرشا دوژمنی د ده‌مه‌کی سه‌رما و به‌فر و ڕێژی دا ده‌ستپێکر. شه‌ڕکرن بۆ ده‌مێ 13-14 شه‌ڤ و ڕۆژان دناڤ به‌فرێ دا و برسی و ب فیشه‌ک و ته‌قه‌مه‌نیێن کێم، نه کاره‌کی بساناهی بوو. ناڤتەنگەکا بەفرێ باریبوو، سەقا ژی گەلەکێ سار بوو. ئەز گەلەك وەستیابووم، بۆ بێنڤەدانێ ئەز و هندەك هەڤالێن خوە چووبووینە د شکفتەکێ ڤە، مە ئاگرەك هەلکر و من خوە ل بەر ئاگری درێژکر و ئەز د خەوچووم. ده‌مه‌کی من هند ئاگەهـ ژ خوە بوو کو ئاگرێ ب جلکێن من ڤە.
عەلی به‌رده‌وام دکه‌ت و دبێژیت: ل ده‌ڤه‌رێن ده‌شتێ یێن وه‌کی؛ مه‌هەتێ، خەتارێ، خوڕزان و داکا، من و هه‌ڤالێن خوه گه‌له‌ک چالاکی ل دژی دوژمنی ئه‌نجامداینه. ئێک ژ وان ژی ئه‌و بوو کو مه بۆسەیەک ل به‌ر هێزێن دوژمنی دانا ل گەڕگامێشکێ، کو دکه‌ڤیتە ناڤبەرا هه‌ردوو گوندێن دۆغاتا و خەتارێ، ل ناڤبه‌را ئه‌ولقۆش و تلسقوف. د وێ بۆسەیێ دا مه ئه‌فسه‌ره‌کی لەشکەرێ ئیراقێ ب پله‌یا نه‌قیب دیلکر و بەرپرسه‌کێ ئەمنا ئیراقێ ژی بناڤێ (ابو رسالة) کوشت و هەژمارەکا پارچێن چه‌کی وه‌ک ده‌ستکه‌فت مه‌گرتن. مخابن د ڤێ چالاکیێ دا هەڤالەکێ مه برینداردبیت و ژ ئەگەرێ گرانیا برینا وی و نەبوونا دختۆرا، ئەو د دەستێن مه دا شەهید دبیت. هێزێن دوژمنی رێیا خوەڤەکێشانێ ل مه گرتبوو، لێ ژ بەرکو ئه‌م خه‌لکێ ده‌ڤه‌رێ بووین و د شارەزا بووین، ئه‌م شیاین ب هاریکاریا خەلکێ گوندێ خەتارێ هەڤالێن خوە د ناڤا هێزێن رژێمێ ڕا دەرباز بکەین و خوه ڕزگار بکه‌ین.
عه‌لی حاول به‌رده‌وام دبیت و دبێژیت: ئه‌و تڤه‌نگا کلاشینکۆفا مه ژ سه‌ر ته‌رمێ ئه‌فسه‌رێ ئه‌منا ئیراقێ ابو رساله ڕاکری، من ئه‌و تڤه‌نگ دا برایێ خوه ئێزدینی کو هینگێ ماڵا وی ل خانکێ بوو. سیخوڕه‌کێ دوژمنی پێزانینان دده‌ته ئه‌منا حکومه‌تا ئیراقێ و ئێزدین ب تڤه‌نگ ڤه تێته گرتن. ئه‌منا ئیراقێ په‌یوه‌ندیێ ب من دکه‌ت و داخوازێ ژ من دکه‌ت کو؛ یان دڤێت ئه‌ز په‌یوه‌ندیێ لگه‌ل وان گرێده‌م و هاریکاریا وان بکه‌م، یان ژی ئێزدین دێ هێته سێداره‌دان. پشتی من به‌رپرسێن خوه ئاگه‌هدارکرین، وان گۆته من: به‌رسڤا ئه‌منێ بده و بێژێ: ئه‌زێ ئاماده‌مه هه‌ڤکاریێ لگه‌ل وه بکه‌م، به‌لێ هه‌ڤکاریا من بتنێ دڤێت بڕێکا ئێزدینێ برایێ من بیت، چونکی باوه‌ریا من ب که‌سێ دی ناهێت. ب ڤی شێوه‌ی ئه‌من ئێزدینی ئازاد دکه‌ت و ئه‌و ب مالباتا مه ڤه تێن و خوه دگه‌هیننه ناڤ شوڕشێ.
ل بهارا ساڵا 1987 جاش و له‌شکه‌رێ ئیراقێ ب فه‌رمانا سه‌دامی و عه‌لی کیمیاوی هێرشێن سۆتن و وێرانکرن و قڕکرنێ بۆ سه‌ر گوندێن کوردستانێ ده‌ستپێدکه‌ن. مەفرەزا جاشێن ئیستخباراتێ یا دەروێشێ شێخ کالۆیێ شنگالی هێرشێ دکەتە سەر دەڤەرێن ل ژێر کونترۆلا پێشمەرگەی. پێشمەرگێن پارتیا کۆمۆنیست ل گوندێ پیرمووس ل ڕۆژهه‌لاتێ باژێڕێ دهۆکێ به‌رسینگا هێڕشا جاشێن ده‌روێشێ شێخ کالۆی دگرن. ئه‌ز وی دەمی چووبوومه دەشتێ ژبۆ کڕینا دەوارەکی، چونکی گورگا دەوارێ من خواربوو، ئه‌ز ژی ل دوماهیا شەڕی دگەهمە هەڤالێن خوە و هێرشا جاشا تێته شکاندن.
پشتی ل ساڵا 1985 حکومه‌تا ئیراقێ ده‌ڤه‌رێن ئازادکری وه‌ک ده‌ڤه‌رێن حه‌رام و قه‌ده‌غه‌کری ڕاگه‌هاندین و هه‌موو په‌یوه‌ندیه‌ک لگه‌ل وان ده‌ڤه‌ران قه‌ده‌غه‌کری، خه‌لکێ ده‌ڤه‌را ڕۆژهه‌لاتێ دهۆکێ فێقیێ خوه ب تراکتۆرا دئینا گوندێ تلخش یێ ده‌شتا قائیدیا و ل وێرێ بۆ خوه دفرۆت، بازرگانا ژی دکڕی و دبره مۆسل. عەلی حاول بەکۆ دبێژیت: ئه‌ز دگەل هه‌ڤالێ مه یێ ئیداری حازم و مەفەرەزەکا پێشمەرگێن پارتیا کۆمۆنیست ل ساڵا 1986 دچینە گوندێ تلخش. ئه‌ز و حازم دچینە مالا حەجی زکری و هەڤالێن مه یێن دی ژی ژ بۆ هندەك ئەرکان ژ گوندی دەردکەڤن. بەرێ سپێدێ ژنکێن مالێ مه ئاگەهداردکەن، کو جاشێن دوژمنی گوندێ دۆرپێچکری. ده‌مێ مه دیتی کو گوندێ دۆرپێچکریه، مه خوە د بانی دا دهاڤێته ناڤ کۆتانا پەزی. حامد باڵەتەیی ژی ب تراکتورێ فێقیێ خوه ئینا بوو تلخش دا کو بفرۆشیت. جاشێن رژێمێ حامدی ب برینداری دگرن. ئه‌م ژی دکەڤینە بەر گوللەبارانەکا گەلەك همبز، لێ ب هه‌ر ئاوایه‌کی هه‌بیت مه خوە دگه‌هاندە گوندێ سینا و پاشی ئه‌م سه‌رکه‌فتینه چیای.
عەلی حاول بەکۆ ل 13/12/ 1987 هەر ل سه‌رێ شێخ ئیسف، ل هنداڤی بابلو پشکداریێ د لێدانا رەبیەکا (سرایا المراتب) دا دکەت. هێزێن پارتیا کۆمۆنیست ب هاریکاریا (عیدۆ) بێ چەك ڤێ سەنگەری دگرن.
پشتی کو ماڵا وان ژی هاتیه ناڤ شوڕشێ، عەلی و پێنج برایێن خوە و دایك و کەس و کارێن خوە و خەلکێ گوندێ مێزێ ژ بۆ پاراستنا گیانێ خوە ژ بەر تۆپ و فرۆکەیێن رژێمێ، مالێن خوە دبەنە دۆل و نهالێن دەڤەرێ و وان ژیانەکا گەلەك زەحمەت دەربازدکر. عەلی دبێژیت: ژ به‌ر کو ئه‌م مالباته‌کا مه‌زن و بێ داهات بووین به‌رده‌وام ژی ماڵا مه تژی مێڤان بوو. ژ به‌ر هندێ گه‌له‌ک جارا ده‌ما مه تشته‌ک نه‌با بده‌ینه مال و زارۆکا و مێڤانان، ئه‌ز نه‌چار دبووم من باجانسۆرک ژ بیستانێ مام سالحێ جیرانێ مه ددزین و مه بۆ زارۆکا و مێڤانان چێدکرن.
ئه‌نفال و چیرۆکێن نه‌بهیستی
ل ڕۆژا 8/8/1988 جەنگێ ئیراقێ و ئیرانێ دهێتە ڕاوەستاندن. رژێما سەدامی ئێکسه‌ر بەرێ لەشکەرێ خوە، ئەوێ هەشت سالان ل دژی ئیرانێ شەڕدکر، دگەل سەدان فەوجێن جاشان ددەتە کوردستانێ. رێکخستنێن پارتیا کۆمۆنیست ل دەڤەرا شێخان ل سەر ڕەوشا پشتی شەڕی و چارەنڤێسێ خەلکێ ئاکنجی ل دەڤەرێن رزگارکری دجڤن. عەلی پێشنیاردکەت کو خەلکێ سڤیل ب پشت چیا بێخن، دا هێزێن پێشمەرگەی بشێن ل دژی هێزێن رژێمێ شەری بکەن، لێ پێشنیارا وی ناهێته پەسەندکرن.
عەلی و برایین خوە ل ڕۆژا 23/8/1988 مالێن خوە ب هەوارکی باردکەن. رێیا دهۆك – ئامێدیێ ژ لایی هێزێن رژێمێ ڤە دهێتە کونتۆلکرن، ئێدی ئەو نەچاردبن کو بەرەڤ دەڤەرا زێبارێ ڤە بچن، ب هزاران خەلکێ دەڤەرێ ل دەرێ گەلیێ کافیا کۆمدبن، سوپا و جاشێن رژێمێ دکەڤنە دووف وان و پێشیا وان ژی دهێتە گرتن. گه‌له‌ک ژن و کچ، دا کو نەکەڤنه دەستێ دوژمنی و بێنه کرێتکرن، ئه‌و داخوازێ ژ زەلامێن خوە دکەن کو وان بکوژن. عەلی د وێ رەوشێ دا ته‌ماشەی مال و زارۆکێن خوە و وی خەلکی هەمیێ دکەت، کو ژ لایی هێزێن رژێمێ ڤە هاتینە دۆرپێجکرن و چ ئومێدێن رزگاربوونا وان نینن، ئێدی ئەو کونترۆلا خوە ناکەت و دکەتەگری.
عەلی و ئەو خەلکه بەرەف سیانێ و قۆنتارا باشوورا چیایێ گاره‌ی ڤەدگەڕن، رێ گەلەکا تەنگە و دەوارێن بارکری دگەل خەلکی نە، هەتا ئەو دگەهنه سیانێ رۆژ ل وان ئاڤا دبیت و ئێدی نزانن کا دێ کیڤە چن. جاره‌کا دی پێشمەرگێن پارتیا کۆمۆنیست ل سەر وێ رەوشێ کۆمبوونەکێ ئەنجامددەن. ئەو د وێ کۆمبوونێ دا بریارێ ددەن کو ژن و زارۆك و دانعەمر خوە ڕادەستی رژێمێ بکەن و پێشمەرگە ژی دێ بەرەڤ چییایێ گارەی ڤە چن و بریارا بەرگریێ ددەن. لێ ل گۆره‌ی گۆتنا عەلی ئه‌و ل دژی بڕیارێ ڕادوەستیت و ب چ ڕەنگەکێ دگەل ڕادەستکرنا ژن و زاۆکان نینە. ل سه‌ر هندێ کو دیتنا عه‌لی ل دژی دیتنا هه‌ڤالێن وی بوویه، ئه‌و وی ب دژواری ڕه‌خنه دکه‌ن، کو ل دژی بڕیارا پارتیا خوه‌یه و ژ به‌ر هندێ ژی بڕیارا دەرکرنا عەلی ژ ناڤ رێزێن پارتیا کۆمۆنیست دهێتە دان. عەلی وێ بریارێ قەبۆلدکەت، لێ داخوازێ ژ هەڤالێن خوە دکەت، وی ژ پێزانینان بێ بارنەکەن، چونکە ئەو ژی دێ خوە نێزیکی وان کەت. پێشمەرگێن پارتیا کۆمۆنیست ژن و زارۆکێن خوە دهێلن و بەرەڤ چیایی گارەی دچن.
عەلی بزاڤێ دکەت کو ب کێمترین زیان ژ وێ ڕەوشێ دەربازببیت. بڕیارا ویا دوماهیێ ژی دبیته ئه‌و کو؛ ئەو دایکا خوە و ژنێن دانعەمر دهێلن و ژنکا خوە و زارۆکێن خوە، زارۆکێن برایێن خوە و برایێ خوە خدرێ سەقەت، پسۆ و ئیزدینێ برایێ خوە، کو وی دەمی پێشمەرگێ ئێکەتیێ بوو، ددەتە دگەل خوە دبەتە چیایێ گارەی. پشتی ده‌مه‌کی ئێزدینێ برایێ عه‌لی دچیت دایکا خوه ژی دئینیته چیای ده‌ف وان.
عیدۆیێ برایێ عەلی پێشمەرگێ پارتی بوو، ئه‌و ل دەڤەرێ مابوو. پاشی ئەو ب حەفت زارۆکێن خوە ڤە ژ لایێ رژێمێ ڤە دهێتە گرتن و شه‌هیدکرن.
دڤی ده‌می دا وان پێشمه‌رگێن کو خوه ل چیایێ گاره‌ی ئاسێکربوون، په‌یوه‌ندیێ ب دزیڤه ب هنده‌ک جاشێن حکومه‌تا ئیراقێ دکه‌ن، دا بزانن کانێ ڕه‌وش چه‌وایه. جاش وان ئاگه‌هدار دکه‌ن کو؛ فه‌رمانا هاتیه دان ژ بۆ قڕکرن و ژناڤبرنا هه‌موو مرۆڤ و خودان گیانێن ڤان ده‌ڤه‌رێن ڕزگارکری
د ڤی ده‌می دا ب هزاران پەزێ خەلکی بێ خودان ل وان چوول و چیا یێ به‌ردای و بێخودانه. هەر مالەك دچیت بۆ خوە پەزەکێ دئینیت و سەرژێدکەت و بێ خوێ و بی نان دخۆن. د ڤی ده‌می دا عەلی دچیتە گوندێ سیانێ، ئەو ل وێرێ د مالەکێ ڤە هندەك پویشكێ برنجی دبینیت و دوو بەرمیلێن 25 لیتری یێن گازێ ژی دبینیت. عەلی گازێ ڤالادکەت و وان هەردوو بەرمیلا وەکی بەندەکا ل دەوارێ خوە گرێددەت و گوینیکەکێ پویشكێ برنجی دهاڤێتە سەر و دبەته چیایێ گارەی. عەلی هەر مالەکێ شیڤەکا وی برنجی ددەتێ، ئێدی ئەو ب ڤی رەنگی رۆژێن خوە دەربازدکەن.
عەلی و برایێن خوە بڕیارێ ددەن کو بچنه جهێ بارەگایی فەوجا خوه یا پارتیا کۆمۆنیست ل گەلیی مەڕانێ، به‌لکی هنده‌ک ئازووقه‌ی ل وێرێ په‌یدا بکه‌ن. ئەو دچن هنده‌ک که‌ره‌ستێن خوارنێ په‌یدا دکه‌ن و دئینن. ئه‌و ل وێرێ ڕەشید بامەڕنی و عەلی خەنسی دگەل هندەك پێشمەرگا دبینن، وان ژی چ خوارن دگەل نەمایە، عەلی و برایێ خوە هندەك ساڤاری ددەنه وان و یێ مایی ژی بۆ وی خەلکی دبەن.
ئەو هەتا ڕۆژا 6/9/1988 د ڤێ رەوشێ دا دمینن. پاشی حکومه‌تا ئیراقێ د وێ ڕۆژێ دا لێبوورینه‌کێ ده‌رتێخیت. ژ به‌ر کو وان هزرکر کو لێبوورینا دوژمنی ژ ڕاستانه، لۆما عەلی ل ڕۆژا 8/9/1988 ژنکا خوە و زارۆکێن خوە و برا و زارۆکێن برایێن خوە بڕێ دئێخیت و دبێژیته وان: ماده‌م لێبوورین ده‌رکه‌ت هه‌ڕن خوه ڕاده‌ست بکه‌ن. عەلی و ئێزدین ب تنێ ژ مالباتا خوە دمینن. نێزیکی 20 پێشمەرگێن پارتی دیمۆکراتی کوردستان و پارتیا کۆمۆنیست هەتا 11/9/1988 ل چیای دمینن. پاشی ئێزدین دگەل هندەک پێشمه‌رگا بەرەڤ ئیرانێ ڤە دچن. پێشمەرگێن پارتیا کۆمۆنیست بریاڕا چوونێ بۆ سوریێ ددەن، لۆما ئەو خوە دکەنه چەند گرۆپێن بچووك و به‌ره‌ڤ باشوور بۆ ده‌شتێ دکه‌ڤنه‌ڕێ.
عەلی و د. حەجی (جەمال عەبدولا قوتێ)، کفاح، فەیرۆز عەلی خەلیل وەکو گرۆپەکێ بچووك خوه به‌ردده‌نه هنداڤی ده‌شتێ و دچنه چیایێ پشتا گوندێ بۆزا ل ناڤبه‌را باعه‌درێ و ئه‌لقۆشێ. عەلی و هەڤالێن خوە دکه‌ڤنه ڕێ و تێنه چیایێ هنداڤی مێزێ، ل بن دارا خوە ڤەشێرن.پاشی ل سەرێ چیای ته‌ماشەی دەڤەرێ دکەن، ئەو دبینن کو ئاگر و دووکێل یێ ب هەر دەرێ ڤە، ئەو چ مرۆڤا نابینن، لێ گەلەك مریشك و عەلۆکا ل ناڤ گوندێ مێزێ دبینن. عەلی د وێ رەوشێ دا دچیتە گوندێ مێزێ. ئه‌و عه‌لوکه‌کی ل ناڤ گوندی دگریت و لگه‌ل 4-5 ته‌کێن جگارا ژ دکانه‌کێ دئینیت و تێته ده‌ف هه‌ڤالان. پاشی ب شەڤ ئه‌و دچنه گوندێ دزێ، پاشی دچنه ئالۆکا و خوه دگه‌هیننه سەرێ گەلیێ رومان و ل وێرێ دمینن هەتا دبیتە ڤە شەڤ.
کفاحێ هەڤالێ وان گەلەك دوەستیت و ئێدی ئەو نەشێت برێڤە بچیت، پێلاڤا وی ژی یا دڕیای، عەلی و فەیرۆز و د. جەمال هەڤالێ خوە کفاحی دهێلن و دچنه گوندێ چەمانێ و قەستا کانیا گوندی دکەن، دا زەمزەمیین خوە ب ئاڤێ داگرن، ئەو خوە نێزیکی کانیی دکەن، ل وێرێ کەسەك ل پێشیا وان دەردکەڤیت و تڤەنگا خوە دکەتە د سینگێ عەلی ڕا ودبێژیتێە وی: نە لڤە من تۆ کوشتی! عەلی گەلەك دترسیت و ئەو ژی تڤەنگا خوە دکەتە د سینگێ وی کەسی ڕا و پسیار دکەت کا ئەو کی یە.
ئەو کەس دبێژیت: عەلی ئەڤە تۆیی؟ و خوە ددەتە نیاسین و دەردکەڤیت حەبیب سینی، ئەو پیچەکێ سەفیهە بوو، هەڤالێن وی نە وێریانە وی دگەل خوە ببەن، درەوەکا دگەل وی کری کو دێ زڤرەنەڤە دەف وی، لێ ئەو بتنێ یێ ل وێرێ هێلایە. هەر چەندە عەلی و هەڤالێن خوە ل بەرە بەرەف توخیبێ سوریێ ڤە بچن، لێ دبێژنە حەبیب کو ئەو دێ بەرەڤ گارەی ڤە چن. حەبیب چار نانا ددەته وان و ئەو ژی جارەکا دکەڤنە رێیا خوە و قەستا پشتا گوندێ بۆزا دکەن. ئەو د گەلی دا، میرزا کۆرۆی و برایێ شاکر کۆلانی دگەل هەژمارەکا زارۆکا دبینن، میرزا و هەڤالێ خوە زارۆکێن خوە دبەن ڕادەستی هندەك مرۆڤێن خوە دکەن، عەلی و هەڤالێن خوە، خوە نیشا وان نادەن.
شەڤا سیێ ئەو دگەهنە پشتا گوندێ بۆزا، چ هێزێن رژێمێ ل وان دەڤەرا نەماینە، ب رۆژ هەڤالێن وان، ئەبو سەربەست، تەوفیق و ئەندامەکێ مەکتەبا سیاسییا پارتیا کۆمۆنیستا ئیراقی لبیب عباوی ژی دگەهنە وێرێ.
بەری عەلی و هەڤالێن وی گرۆپەکێ پێشمەرگێن پارتیا کۆمۆنیست یێن هاتین و ل نێزیک گوندێ گەڤەڕکێ یێ ده‌ڤه‌را چه‌مانکێ کەتبوونە بۆسەیەکا دوژمنی، هه‌ڤالێ وان ئەبو ئەیار برینداردبیت، ئه‌و دزانیت کو نه‌شێت ڕزگار ببیت و دێ که‌ڤیته ده‌ستێ دوژمنی، لۆما ئه‌و خوە ب دەمانجا خوە دکوژیت. عەلی و هەڤالێن خوە ژی ئاگەهداری ڤێ روودانێ نینە.
ده‌ربازبوون دناڤ ئاگری ڕا
ئەبو سەربەست داخوازێ ژ عەلی دکەت کو ڕێیەکێ بۆ چوونا سوریێ ڤەبینیت. عەلی ژی ژ بۆ دچاڤنێڕیا ڕییا چوونا سوریێ بۆ خوە و هەڤالێن خوە، دچیتە گوندێ کانی گولانێ، پاشی دچیتە گوندێ ساله‌هیێ، تلخشا مەزن، تلخشا بچووک و ژ وێرێ خوە دگەهینتە دەف هه‌ڤالێ خوه ئەبو نزار ل ناڤبەرا فەیدیی و خرشنیا. ئەبو نزار ل وێرێ پرۆژه‌یه‌کێ مریشکا هەیە. ئەبو نزار رۆژا پاشتر عەلی دبەتە دەف دۆستێن وی ئازاد و رەجەب و خەلیل ل چەمپۆری. دوو نارنجۆك و دەمانجەکا دەرزیک شکەستی دگەل عەلی نە. ئازاد ژ وێرێ عەلی دبەتە مالا حەجی چەلەبی ل مسێریکێ، عەلی ل وێرێ خدرێ برایێ خوە دبینیت.
خدر چه‌وا ڕزگار بوو؟
خدر ئێك ژ وان کەسا بوو یێن پشتی لێبوورینێ، خوە ل گارەی ڕادەستی رژێمێ کری. خدر دبێژیتە عەلی: پشتی مە خوە ڕادەستی رژێمێ کری، وان ئەم ل تۆمبێله‌کا ئیڤایا سەربازی سوراکرین، برێڤە شۆفێرێ ئیڤایێ، خوە د ئیڤایی دا هاڤێتە خوارێ و ب زانابوون ئیڤا وەرگێراند دا مە بدەتە کوشتن. خدر بخوە یێ سەقەتە و د سەر هندێ ڕا برینداردبیت، وی و هندەك برینداران بۆ چارەسەریێ دبەنە خەستەخانێ ل مۆسل، پاشی وی دگەل ئەفسەرەکێ شیعە و دوو سەربازان بۆ شێخان دهنێرن. بڕیڤە تۆمبێلا وان پەنچەردبیت، ئەو هەردوو سەرباز مژوولی تایرا ترۆمبێلێ دبن و ئەفسەر ژی دبێژیتە خدری: هەوە سەدام نەئێخست؟ خدر ژی چ بەرسفا نادەت، پاشی ئەو ئەفسەر دبێژتە خدری: ژ تە وەرە ئەز گەلەک حەز ژ سەدام دکەم و خەبەرا دبێژیتە سەدام و دبێژیت: ئومێدا مە هوین بوون و هەوە ژی چ نەکر، پاشی دبیژیتە خدر: ئەگەر ئەز تە بەردەم دێ شێی خوە قورتالکەی؟ خدر ژی دبێژیتێ: بەلێ.
ئەو ئەفسەر، خدر ل سەر جادا گشتی یا شێخان ددانیت، و خدر ژی گولتەیێن خوە ددەت بەرخوە و هێدی هێدی دچیته شێخان و پاشی خوە دگەهینیتە مالا حەجی چەلەبی ل مسێریکێ. خدر دزانی کو عەلی ژی دێ چیتە وێرێ، چونکە بەری هینگێ ژی گەلەك جارا چوویە وێرێ. خدر دبێژیتە عەلی کو وی کەسەك ب ناڤێ خەلیل عەلی دیتیە، کو پەککه‌فتیێ شەڕێ ئیراق-ئیرانێ یە، حکومه‌تا ئیراقێ ترۆمبێلەکا پەککەفتیا یا دایێ، دێ وان چوولبڕ بەتە مالا شێخێ خوە ل خانەسۆرێ ده‌ڤه‌را شنگال.
ده‌ربازبوون
هه‌ڤالێن عه‌لی ده‌سته‌کێ جلێن سه‌ربازی بۆ وی په‌یدا دکه‌ن. ئه‌و وه‌ک سه‌ربازه‌ک کارێ خوه دکه‌ت و لگه‌ل هه‌ڤالێ خوه یێ په‌ککه‌فتی سوار دبیت و به‌رێ خوه دده‌ته شنگال و خانه‌سۆرێ. عەلی دبێژیت: هەر کەسێ خەلکێ وێ دەڤەرێ ئەم دیتین، پسیار ژ مەکرن، کا ئەم کی نە و چما هاتینە ڤێرێ وگەلەك دووڤچوونا مە دکر.
ئه‌و دگه‌هنه مالا شێخی ل خانه‌سۆرێ. پشتی خەلك ڤەدڕەڤیت، خەلیل دگەل شێخێ خوە دئاخڤیت و چیرۆکا عەلی و خدری دبێژیتە وی و داخوازێ ژ وی دکەت کو هاریکاریا وان بکەت، دا کو خوە بگەهینن سوریێ. شێخ ب دەنگێ بلند دبێژیت: هوین پێشمەرگێن کوردستانێ نە، ئەز دێ هاریکاریا هەوەکەم و دێ هەوە دەربازی سوریێ کەم و دبێژیت کو: دوو کوڕێن وی ل سریا ئەبو فراس الحمدانی نە (جاشێن حکومه‌تا ئیراقێ نه). عەلی داخوازێ ژ وی دکەت کو دەنگێ خوە کێم کەت و دبێژیتە خەلیل، زوو مە ژ ڤێرێ ببە، ئەڤە دێ مە دەتە گرتن.
عەلی و خدر و خەلیل زوو خوە دهاڤێنە د ترۆمبێلێ دا و دچن. برێڤە خدر دبێژیت کو: وی ژی دۆستەکێ قەنجێ ل خانەسۆرێ هەی، لێ یێ بێ لنگە، ل شەڕێ ئیراق-ئیرانێ مین پێڤە پەقیە و هەردوو لنگێن وی فڕاندینە. ئەو جارەکا دی دچنە ڤه خانەسۆرێ و ب پسیارا دچنە مالا ئۆسمانێ حەجی مچۆ دۆستێ خدری. خالێ وی و برایەکێ وی ژی ل وێرێ بوون. ئۆسمان خدر نیاسیت و پسیارا رەوشا وان دکەت و کا چ ب سەرێ وان هاتیە و پاشی پسیارا عەلی دکەت، خدر عەلی ب وی ددەتە نیاسین.
ئۆسمان گۆڤا پەزی پاقژدکەت و وان دکەتە د وێرێ ڤە. عەلی و خدر داخوازا هاریکاریێ ژ وی دکەن، ئەو ژی وان دهنێریتە دەف دۆستێ وان عومەر گەبعو ل دوگرێ، و ژ وێرێ دچنە مالا کریڤێ خوە پیر عیدۆ. عەلی داخوازا هاریکاریێ ژ پیر عیدۆ دکەت، پیر عیدۆ دبێژیتە وی کو؛ ئەڤە 20 سالە ئەو بەعسی یە و ئامادە نینە (خیانەتێ) ل حزبا خوە بکەت.
عەلی و خدر ژ وێرێ دچنه دەف مامێ پیر عیدۆی، ئەو ژی چ بۆ وان ناکەت. عەلی و خدر و خەلیل جارەکا دی ڤەدگەرنەڤە دەف ئۆسمانێ دۆستێ خدر ل خانە سۆرێ.
ئۆسمان دوو شڤانا ڕادسپێریت، کو پەزی ببه‌ن و ل نێزیکی سنوورێ سوریێ بچه‌رینن و چاڤدێریا دەڤەرێ بکەن. دیسان ئه‌و داخوازێ ژی ژ شەمۆیێ خوارزایێ خوە یێ شۆفێر ل سریا ابو فراس الحمدانی دکەت، کو بۆ دەمژمێرەکێ ترۆمبێلەکا وێ سریێ بۆ وی بینیت. ئەو ب وێ ترۆمبێلا سریا جاشا عەلی و خدر نێزیکی سنووری دکەن، عەلی ژ وێرێ وێڤە خدر ل کەرەکی سواردکەت و قەستا هێلا سنووری دکەت.
عەلی ب ڤی رەنگی خدری دگەهینتە بەر دیوارێ سنووری و گولتەیین وی د هاڤیتە ئالیێ دی یێ سنووری و وی ژی بلنددکەت سەر ساترێ سنووری و بەرددەتە لایی دی، پاشی کەرێ وی ژی دەربازی رەخێ دی دکەت و دبێژیت بلا ئەڤ کەرە ژی ل بەر ستەما سەدام نەمینیت و هۆشداریێ ددەتە وی کو خوە نیشا خەلکێ وان گوندێن سنووری نەدەت، چونکە ئەو هەمی لایەنگرێن رژێما سەدامی نە، نەکو وی بگرن و ڕادەستێ رژێمێ بکەن.
عەلی پشتی خدرێ برایی خوە دەربازدکەت ڤەدگەریتەڤە مالا ئۆسمانی ل خانەسۆرێ. ئه‌و نێزیکی هه‌فتیه‌کێ ب ڤان هاتنوو چوونا ڤه گیرۆ دبیت. هەڤالێن عەلی ل پشتا بۆزا هزردکەن کو عەلی، یان خوەیێ ڕادەستی ڕژێمێ کری و یان ژی یێ هاتیە گرتن، لۆما پشتی عه‌لی دیار نه‌بووی ئەو جهێ خوە دگهۆڕن.
خدر 200 میتران دووری سنووری دکەڤیتە بۆسەیەکا سوپایی سوریێ و دهێتە گرتن و وی دبه‌نه شامێ.
عەلی ژی جارەکا دی دگەل خەلیلی ڤەدگەڕیته‌ڤه چەمپۆری و پاشی دچیتە مالا هەڤلنگێ برایێ خوە ل باعەدرێ و ژ وێرێ ژی دچیتە گەلیێ دێرکێ. عەلی ل وێرێ ئەبو ئەمل و هەژمارەکا پێشمەرگێن پارتیا کۆمۆنیست دبینیت، ئەو هەڤدوو دنیاسن، عەلی پسیارا ئەبو سەربەست و هەڤالێن خوە یێن دن ژ وان دکەت. ئەو جهێ ئەبو سربەست و هەڤالێن وی یێن دی نێشا عەلی ددەن. لێ عەلی ناچیتە دەف وان، بەلکو جارەکا دی دچیتە چەمپۆر ل دەف ئازاد، خەلیل و رەجەب. عەلی دگەل وان رێکدکەڤیت کو هەر جارێ هندەك هەڤالێن وی بەرامبەر 800 دیناران و تڤەنگەکا کلاشینکۆف ببەن هەتا خانەسۆرێ.
عەلی پشتی ڤێ رێکەفتنێ دچیتە دەف ئەبو سەربەست و هەڤالێن خوە یێن دن، ئەو ژ بەر گیرۆبوونا عەلی گەلەك خوە ژ وی تۆڕەدکەن. عەلی چیرۆکا خوە بۆ وان دبێژیت، لێ ئەو باوەر ژ وی ناکەن.
ل دوماهیێ ئه‌و 3 پێشمەرگێن پارتیا کۆمۆنیست، ژ وان ئاشتی فەیلی، ئەبو ئیقبال و فەرهاد شێخکی ددەنە دگەل عەلی دا وان دەربازبکەت، وه‌ک گرۆپێ ئێکێ. ژ به‌ر گیرۆبوونێ وان باوەری ب عەلی نه‌مایه، لۆما ئەو نامەکێ ددەنە دەستێ ئەبو ئیقبال، کو پشتی ئەو دکەڤنە د ناڤ ئاخا سوریێ دا، وێ نامێ بدەنەف عەلی و ئەو ژی وێ نامێ بگەهینیتە دەستێ تەوفیق، ئەگەر ئەو وێ نامێ نەگەهینیت دەستێ تەوفیق که‌واته عه‌لی نه یێ سافیه.
ئازاد و رەجەب ناسنامێن ئەندازیار و مامۆستا بۆ وان هەرسێ کەسا چێدکەن و وان دگەهیننە خانەسۆڕی. عەلی و رەجەب ل خانەسۆرێ ل بەر ئاڤاهیەکی دهێلن، لێ ئەو نزانیت ئەو ئاڤاهی، مەیخانەیە و جهێ هاتن و چوونا رەشەکێن ئەمنێ یە. عەلی هەڤالێن خوە دبەن و ل سنووری دەربازدکەن، پشتی هەڤالێن عەلی پشتڕاست دبن کو کەتنە د ئاخا سوریی دا، ئەبو ئیقبال نامەکێ ددەتە دەستێ عەلی و دبێژیتە وی، کو ئەو نامەکا گەلەك گرنگە و وی یا ژبیر کری کو بدەتەف تەوفیق، لۆما گەلەك پێدڤیە ئەو وێ نامێ بگەهینیتە وی. عەلی دبێژیتە ئەبو ئیقبال، ئەڤە نهێنیەکە ل ناڤبەرا هەوە، چونکە هەوە باوەری ب من نینە. هەر چەندە عەلی نەڤێت چ نهێنی دگەل وی بن، لێ نەچاردبیت وێ نامێ وەرگریت.
عەلی دچیتە خانەسۆرێ و ل وێرێ ب سەر شەڕەکی هەلدبیت. ل وێرێ ژی دکه‌ڤیته هنده‌ک ئارێشا، لێ ژ وان ژی ڕزگار دبیت و ئه‌و و هه‌ڤالێ خوه ڕه‌جه‌ب پێکڤه دزڤڕنه‌ڤه و تێت دچیته ده‌ف هه‌ڤالێن خوه و ناما ابو اقبال ڕاده‌ستی توفیقی دکه‌ت. پشتی هینگێ عه‌لی گرۆپێ دووێ یێ هه‌ڤالێن خوه ده‌رباز دکه‌ت. عەلی بخوە ژی لگه‌ل گرۆپێ دوماهیێ ل ڕۆژا 6/10/1988 دەربازی سوریێ دبیت و خوه ڕاده‌ستی حکومه‌تا سوریێ دکه‌ن و وان دبه‌نه قامشلو.
ژ به‌ر کو عه‌لی چ تشته‌ک ژ چاره‌نڤیسێ مال و زارۆک و مرۆڤێن خوه نه‌دزانی، لۆما ئه‌و هه‌تا ساڵا 1989 نه‌هـ جارا تێته ئیراقێ و دزڤڕیته‌ڤه سوریێ.
ڕاده‌ست بوون
جارا دوماهیێ عه‌لی تێته ئیراقێ و کوردستانێ و دچیته خانکێ مالا خوشکا خوه. خوشکا وی دبیژیتێ: تو کەسەکێ ترسۆنەکی، 27 کەس ژ مالباتا مه سەرا تە د زیندانا دانە ( وێ نه‌زانیه کو ئه‌و شه‌هیدکرینه)، تۆ چ دکه‌ی هه‌ڕۆژ ل جهه‌کی و ناهێی خوه ڕاده‌ست بکه‌ی به‌لکی مرۆڤێن مه ژی ئازاد بکه‌ن. عەلی ژی ژ کارڤەدانا ئاخفتنا خوشکا خوە، دچیت خوە ڕادەستی حکومه‌تا ئیراقێ دکەت.
ده‌ستپێکێ وی دبەنه سێمێلێ و پاشی بۆ مۆسل و ل دووفدا بۆ (المنظومة الشمالیة ) ل هەولێرێ دهێتە هنارتن. عەلی گەلەك دهێتە ئەشکەنجەدان و د ژوورەکا مێترەك و 25 سم دا دهێتە زیندانیکرن. پشتی هینگێ وی دبه‌نه بارەگایێ فرقا 33 ل دیانا. پاشی دبه‌نه زیندانا ناڤەندیا هەولێرێ. ژ وێرێ ژی بۆ بارەگایێ فرقا له‌شکه‌ری ل غزلانی ل مۆسل. وی ده‌می لەزگین حەبەش و گندر خەلیل ژی دگەل وی دزیندانێ دا دگرتی بوون. عەلی بۆ دادگەها لەشکەری یا هەولێرێ دهێتە هارتن. دادگەها وی 40رۆژان دهێتە پاشئێخستن، لێ بێی دادگەهکرنێ، بریارا سێدارەدانا عەلی ژ بەغدا دهێت ب ( تاوانا) 5 جاران رەڤین ژ سەربازیی، زێدەباری ڕەڤینا وی ژ زیندانا زاخۆ و پێشمه‌رگاتیێ و دربازکرنا سنوورا. زێرەڤانەکێ زیندانێ عەلی ئاگەهداردکەت کو بریارا گوللەبارانکرنا وی دەرکەتیە.
پشتی ڤێ بڕیارێ عەلی دهێتە کلامچەکرن و بۆ (آمریة موقع الاعدامات ) یا مۆسل دهێتە هنارتن. عەلی ژ ترسێن گوللەبارانکرنێ دا بێهۆش دبیت. زێرەڤان ئاڤێ ل سەر و چاڤین وی دکەن و وی ڕادکەن سەر پیا. به‌رپرسێ وی جهی کو پله‌یا وی رائد رکن بوو، ئه‌وعەلی دبەتە دەف خوە و پسیار ژ وی دکەت: کا وی چ کریە؟ عەلی ژی دبێژیتە وی کو؛ ئەو ژ سەربازیێ ڕەڤیە. بەرپرس پسیاردکەت کا: ئەوێ ب ژن و زارۆکە یان نە؟ عەلی ژی دبێژیتە وی: کو ئەو یێ ب ژن و زارۆك بوو، لی یێن هاتینه سێدارەدان. بەرپرس: زارۆك؟؟ هاتینە سێدارەدان ؟؟، عەلی: نە ئەو بتنێ بەلکو 27 کەس ژ مالا من و 182 هزار کورد ژی. عەلی داخوازێ ژ وی بەرپرسی دکەت کو وی بزڤڕیننەڤە یەکینەیا وی یا سەربازی، ب ئومێدا پەیدابوونا دەلیڤەکێ بۆ ڕەڤێ.
وەدیارە وژدانا وی بەرپرسی دلڤیت، لۆما گازی جێگرێ ئەفسەرێ نڤێسەر دکەت و داخوازێ ژ وی دکەت کو نڤیسا ڤەگەڕاندنا عەلی چێکەت. عەلی حاول بەکو بۆ سەربازگەهێ غەزلانی ل مۆسل دهێتە هنارتن. دەمێ عەلی دبەن بۆ سەربازگەها غەزلانی، عەلی داخوازێ ژ زێرەڤانێن خوە دکەت کو وی ببەنه دەف پرا فەیسەلیی، ئەو ل وێرێ شێخ ئێزدین و حەمزۆیێ مختار دبینیت، شێخ ئێزدین خوە د وی وەردکەت و حەمزۆ دڕەڤیت. شیخ ئێزدین وان دبەته خوارنگەهێ و هندی پارە دگەل وی هەی ددەتە عەلی و وان هەرسێ زێرەڤانێن دگەل وی. عەلی ب کوردیەکا پەتی شێخ ئێزدین ل سەر بریارا سێدارەدانا خوە ئاگەهداردکەت و دبێژیتە وی، کو وی ل بەرە د کولەکێ ڕا بڕەڤیت و داخوازێ ژ وی دکەت کو برایی وی ئاگەهدارکەت کو خوە ڤەدەرکەت، چونکە بڕیار وەسابوو کو برایی وی رۆژانە ل رێڤەبەریا ئەمنێ ئامادەبوونا خوە ئیمزاکەت. پاشی عه‌لی ژ وێرێ دبه‌نه سه‌ربازگه‌ها غزلانی و ل وێرێ زیندان دکه‌ن.
دیسان ئازادی
د ده‌مه‌کی دا کو زێره‌ڤانێن زیندانێ سه‌را زێره‌ڤانیێ بجڕه دچن و ده‌رگه‌هێ ژوورا عه‌لی ژی یێ ڤه‌کریه، لۆما ئه‌و ده‌لیڤێ دبینیت و هێدی ده‌ردکه‌ڤیت و خوه دگه‌هینیته ناڤا باژێڕی و دچیتە د کاڤلێ خانیەکی ڤە. دەمژمێر دەهی شەڤێ یە. پاشی ئه‌و تۆمبێله‌کێ ڕادوەستینیت و داخوازێ ژێ دکەت کو وی ببەته گەڕاجا شێخان. لێ شۆفێر دبێژیتێ: گەراجا شێخان نەمایە و یا بوویە گەڕاج شیمال. ئه‌وعەلی دبەنته‌گەراجا شیمال. عەلی ل وێرێ شۆفێرەکێ کورد ب جل و بەرگێن کوردی دبینیت، هەر چەندە نە سرا وی یە، لێ ترۆمبێلا وی ب کرێ دگریت و داخوازێ ژ وی دکەت کو وی ببەتە شێخان یان باعەدر. عەلی خوە دهاڤێتە بەختێ وی و چیرۆکا خوه و شه‌هیدکرنا 27 کەسا ژ مالا خوە بۆ وی دبێژیت و وی بشەرەف و ناموسا کورداتیێ ددەتە سویندێ کو وی قورتالکەت.
ئەو شۆفیر، عەلی د ڕێیا تلکێفێ ڕا دبەت و دگه‌هینیته باعەدرێ.هەرچەندە عەلی داخوازا دکەت کو ناڤێ وی شۆفێری بزانیت، لێ ئەو ناڤێ خوە بۆ وی نابێژیت و دچیت و ئێدی عەلی چ جارا وی نابینیتەڤە. عەلی دچیتە مالا هەڤلنگێ برایێ خوە، قاسمێ کۆرووی، دەمێ ژنکا قاسم، عەلی دبینیت، ئەو هزردکەت کو عەلی یێ هاتی ئازادکرن، لۆما ئەو ل تلیلیا ددەت و ب دەنگێ بلند دبیژیت ل سەر خێرێ بیت، عەلی داخوازێ ژ وێ دکەت کو دەنگێ خوە کێمکەت و ودبیژیتە وێ کو ئەوێ ڕەڤی.
پشتی کو عەلی ژ مۆسل دڕەڤیت ب 20 رۆژا، ئه‌و دچیتە دەف شێخ حسێن رەشۆ حسێن، کو فه‌رماندێ سریەکا جاشێن ئەبو فراس الحمدانی یە. دەمێ حسێن، عەلی دبینیت گەلەك خوە ژ عەلی تۆڕەدکەت و دبێژیتە وی: تو هاتیە ڤێرە چ؟ تە دڤێت مالا من خرابکەی. دایکا شێخ حسێن ژ دەنگێ کوڕێ خوە ژ خەو ڕادبیت و گەلەك خوە ل کوڕێ خوە تۆڕەدکەت و دبێژیتە وی: ترسۆنەك، ئەگەر ژ حاولێ بەکۆی نەبا دا بابێ تە هێتە کوشتن. حسێن ژ دایکا خوە شەرم دکەت و هندەك پارا بۆ عەلی دئینیت. عەلی پێنەکێ ل پارێت وی ددەت و ده‌ردکه‌ڤیت دچیتە دەف ڕەشۆیێ برایێ شێخ حسێن. ڕەشۆ رێزێ ل وی دگریت و و چەند ڕۆژا وی د مالا خوە دا ڤەدشێریت. عەلی حاول بەکۆ پشتی هینگێ دچیتە مالا فندی ئیبراهیم، ئەو ژی وی ل بن تەختی ڤەدشێریت. پاشی عەلی دچیتە باعەدرێ و ئێزدینێ برایێ وی ژی دگەهیتە وی و ئەو هەردوو جارەکا دی دچنە هشارا خوە یا بەرێ ل چیایێ ناڤبەرا گوندێن کانی گولانێ و بۆزان. عەلی ل ساڵا 1988 کلاشینکۆفا خوە و 8 ساجۆر ل وێ دەڤەرێ ڤەشارتینە. ئه‌و دوو ڕۆژا ل تڤەنگا خوە دگەڕیت هەتا دبینیت.
ده‌ربازکرنا سنووران
عەلی و ئێزدین هەولددەن کو خوه ده‌رباز بکه‌ن و بچنه ترکیا. ئەو دچنه کەڤرێ وەزیر و پاشی د گوندێ هەسنەکا ڕا دچنه ناڤبەرا مەڕانێ و چیایێ گارەی. ئەو ل وێرێ دچنه عەمبارا ئازووقێ پێشمه‌رگێن پارتیا کۆمۆنیست، ل وێرێ دوو قودیکێن شیرێ نیدۆی دبینن. ئەو شیری د قودیکەکێ دا دکەلینن و شوینا هێڤێنی کەشکی دکەنە دناڤ شیری دا. ئەو عەردی دکۆلن و قودیکا شیری دکەنە دبن عەردی دا و دچن. عەلی و ئێزدین دەربازی دەڤەرا بەرواری بالا دبن و دچنە سەرزێڕی و ل وێرێ دکەڤنه ناڤ توڕه‌کا مه‌زنا مینان. ئه‌و ده‌ڤه‌ر ژ به‌ر کو ده‌ڤه‌ره‌کا سنووریه، ب له‌شکه‌ر و مینان یا داگرتیه. ب هه‌ر ئاوایێ هه‌ی ئه‌و ل سنووری ده‌رباز دبن و خوە نێزیکی گوندێ بیادرێ یێ باکوورێ کوردستانێ دکه‌ن. ئێزدینی هنده‌ک دۆستێن ل گوندێ بیادرێ هەین، به‌لێ سوپایی ترکیا گوندێ بیادرێ یێ دۆرپێچکری.
ئەو نه‌چار دبن کو سێ شەڤ و سێ رۆژا بێ خوارن، ل چوولێ گوندێ بیادرێ بمینن. ئەو ژ برسادا نەچار دبن کو کیڤارا و تریێ نەگەهشتی بخۆن. پاشی ڕۆژا چارێ عەلی و ئێزدین ل بنێ گوندێ کەسەکێ دبینن، کو یێ برنجی ئاڤددەت، ئەو قەستا وی کەسی دکەن، لێ ئەو کەس دڕەڤیت. پاشی کەسەکی دی دبینن کو یی جووتی دکەت، عەلی دچیتە دەف وی و دبینیت کو کچکا وی یا 12 سالی، سێ نان و ترارەکێ ماستی بۆ وی ئیناینە. عەلی هەرسێ نانا ددانیتە سەر پێ خوە و پسیارا خەلیل و کازمێ دۆستێن ئێزدین دکەت. ئەو مرۆڤ هاریکاریا عەلی ناکەت و داخوازێ ژ وی دکەت، ژ وێرێ بچیت. د وان ناڤبەرا ڕا دوو زەلام چاڤدێریا عەلی دکەن، دەمێ چاڤێ عەلی ب وان دکەڤیت، ئەو ژ خوە دترسیت. ئەو هەردوو زەلام چەکدارن و عەلی یێ بێ چەکە. ئەو هەردوو زەلام گازی عەلی دکەن، داخوازێ ژ وی دکەن کو بچیتە دەف وان. ب هەر حالێ هەی عەلی دچیتە دەف وان و خوە وەکو کوڕێ مەلایی دهۆکێ ل دەف وان ددەتە نیاسین، عەلی پسیارا کازم و خەلیل ژ وان دکەت. ئێك ژ وان زەلاما خەلیل بخوە یە. ئێزدین ژی دچیتە دەف وان پێكدهێنە دەر. عەلی و ئێزدین داخوازێ ژ خەلیل و هەڤالێ وی دکەن کو هاریکاریا وان بکەن و وان دەربازی ئیرانێ بکەت. ئەو دبێژنە عەلی و ئێزدین کو؛ چ کەس نەشێت ژ ڤێ دەڤەرێ دەرکەڤیت، سوپایی ترکی ل بەر شەڕی دگەل پەکەکێ هەر ده‌ر کونترۆلکریە. پێلاڤ د پیێن عەلی و ئێزدینی دا نەماینە، خەلیل و هەڤالێ خوە دوو جووتێن پێلاڤێن مەکاب بۆ وان دئینن.
هه‌می ڕێ دگرتینه و هه‌می هیڤی دکوشتینه
عەلی و ئێزدین جارەکا دی بێهیڤی ڤەدگەڕنەڤە باشوورێ کوردستانێ. ئەو د کاڤله گوندێ هەلوە ڕا دچنه سەردەشتێ و پاشی دچنه سەر ڕووبارێ زێی و جارەکا دی ڤەدگەڕنەڤە دەڤەرا گارەی. ئەو قەستا قودیکا ماستێ بن ئاخکری دکەن و وی ماستی دخۆن. پاشی دچنه مەڕانێ و گه‌ڤه‌ڕکێ و هەسنەکا و ئالۆکا، گەلیێ ڕومان و پاشی دچنە کەڤرێ وەزیری.
ل ساڵا 1988 هەڤالەکێ عەلی یێ پێشمه‌رگێ پارتیا کۆمۆنیست ب ناڤێ عامر دڤێت بچیته ئه‌لقۆشێ بۆ ئه‌نجامدانا کاره‌کی شوڕشێ. به‌ری بچیت ئه‌و هەمی کاغەزێن رێکخستنا پارتیا کۆمۆنیست و دێکۆمه‌نتێن لگه‌ل وی، ل چیای ل جهه‌کی ڤه‌دشێریت و پاشی دچیته ئه‌لقۆشێ. پشتی دچیته ئه‌لقۆشێ، هەڤالەکێ عامر خیانەت ل وی دکەت و وی ددەته گرتن. عامر ل بن ئەشکەنجێ تێته شه‌هیدکرن. پشتی عەلی و ئێزدین دگه‌هنه وی چیای، ئه‌و ل چوولی هندەك کاغەزان دبینن کو گیانداران یێن ل وارا به‌ڵاڤکرین. پشتی کو ئه‌و ته‌ماشه دکه‌ن، عه‌لی دبینیت کو ئه‌و کاغه‌ز و دێکۆمه‌نتێن پارتیا کۆمۆنیستن. پشتی کو عه‌لی ل دووڤ دچیت و لێ دگه‌ڕیت، ئه‌و کلاشینکۆفەکێ و دەمانجەیه‌کا بشێوێ قەلەمی ژی دبینیت، کو ل وی جهی د ڤه‌شارتی بوون. ئێدی ئێزدین ژی ب چەک دکەڤیت. عەلی و ئیزدینێ برایێ خوە ب ڤی ئاوای ب قەچاخی د وان چیا ڕا دمینن. ئێزدینی دڤێت جارنا بچنە مالا عیسا خدر ل خانکێ (نوکە خەزوورێ عەلی یە). لێ عەلی هزردکەت کو عیسا زه‌لامێ ئیستخباراتا ئیراقێ یه، به‌لێ ئێزدین دبێژیته عه‌لی کو؛ وی وێنەکێ مەلا مستەفای ل مالا وی دیتیە. چەند جارا ئێزدین دچیتە مالا عیسا خدری، پشتی هینگێ عەلی ژی دچیتە وێرێ. عیسا ل مال نینە، لێ کچا وی و ژنکا وی ل مال بوون. عەلی وەکو مسلمان و خەلکێ دەڤەرا سلێڤانەییا خوە ب وان ددەتە نیاسین، پشتی عیسا دهێتە مال، ئەو عەلی نیاسیت.
ده‌ردێ سه‌ر ده‌ردا
ل ڕۆژا 10/7/1990 ل فه‌دیدیێ ڕوودانه‌ک چێدبیت و عەلی و ئێزدین د سه‌ر ڕه‌وشا خوه یا خراب ڕا، دبنه خودان خویندار ژی. ئه‌گه‌ر هه‌تا نوکه بتنێ حکومه‌تا ئیراقێ ل دووڤ وان دگه‌ڕیا، نوکه ئێدی خویندار و حکومه‌تا ئیراقێ پێکڤه لێ دگه‌ڕن. ژ به‌ر هندێ ئه‌و هزر ل هندێ دکه‌ن کو جاره‌کا دی بزاڤا ده‌ربازبوونا سوریێ بکه‌ن. ئەو دچنە دەف فارس عەلی دووگوری ل ده‌ڤه‌را شنگالێ و پاشی قەستا سنوورێ سوریێ دکەن. عەلی و ئێزدین ده‌ربازی سوریێ دبن، به‌لێ ئه‌و بێی پەسەندا پارتیا کۆمۆنیست نەشێن ل سوریێ بمینن. پارتیا کۆمۆنیست دوو بژاردا ددانیتە بەر عەلی: یان ب ئێکجاری ل سوریێ بمینیت و هیچ ڤەنەگەڕیتەڤە ئیراقێ، یان ژی بزڤڕیتەڤە وی جهێ ژێ هاتی و ئێدی نه‌هێته‌ڤه سوریێ.
عەلی پشتی دبینیت کو پارتیا کۆمۆنیست ل وان ب گۆمانه، ئه‌و بڕیارێ دده‌ن کو جاره‌کا دی بزڤڕنه‌ڤه ئیراقێ و کوردستانێ. ئه‌و ل ڕۆژا 19/7/1990 جاره‌کا دی ڤەدگەڕنەڤە کەڤرێ وەزیر، عەلی و ئێزدینێ برایێ خوە دچنه مالا سەلیم شه‌مۆ ڕکاڤایی. سەلیم دبێژیتە وان: هوون خوە بپارێزن، هەتا شەش سالێن دی ئه‌ز دێ وە ل ڤێ دەڤەرێ بخودانکەم. سەلیم هەمی پێدڤیاتیێن ژیانێ وان بۆ وان دابیندکەت. عەلی و ئێزدین ل چیایی پشتا ئەلقۆشێ دچنە د شکەفتەکا گەلەک مەزن ڤە. ئەو هەتا مه‌ها 9/1990 ل وێ دەڤەرێ دمینن.
پشتی ده‌مه‌کی عەلی دڤێت ڤەگەڕیتەڤە سوریێ، لی ئێزدین ل دژی چوونا سوریێ ڕادوەستیت. لێ ل دوماهیێ عەلی هەر دچیت، به‌لێ ئێزدین دگەل وی ناچیت. عەلی دچیتە مالا عەلۆ ساڤارا، پاشی محەمەد مستەفا موساڕەشی وی د رێیا مۆسل – تلەعفەر ڕا دبەتە سوریێ. عەلی ل قامشلی قەستا نڤێسینگەها پارتیا کۆمۆنیستا ئیراقی دکەت، لێ ل وێرێ ئه‌و دبێژنە عەلی کو؛ ئەو ژ پارتیا وان یێ هاتیە دەرکرن و چ پەسەندا ژی نادەنه وی. عه‌لی بزاڤێ دکه‌ت کو بچیته باره‌گایێ پارتی دیمۆکراتی کوردستان، لێ به‌ری بگه‌هیته وێرێ مخابراتا سوریێ وی دگریت. پارتیا کۆمۆنیست عەلی بهندێ تاوانباردکەت کو ئه‌و جهێ ل چیایێ ئه‌لقۆشێ وی کلاشینکۆف و ده‌مانجا عامری ژێ ئیناینه‌ده‌ر، هه‌ر ل وێرێ 18000 دینارێن پارتیا کۆمۆنیست هه‌بوون، عه‌لی ئه‌و ژی یێن برین. مخابراتا سوریێ عەلی گەلەك ئەشکەنجەددەت و وی دبه‌نه لقا فلسطین یا مخابراتێ ل شامێ و ل وێرێ زیندان دکه‌ن. ئه‌و 6 مه‌ها دمینیته د زیندانێ ڤه.
عەلی ل مه‌ها ئادارا ساڵا 1991 دهێتە ئازادکرن و ئه‌و تێته کوردستانێ و ل کوردستانێ ژنێ دئینیت. خویندارێ مالا عەلی دگەهیتە پارتی، عەلی ژی ژ بەر خویندارێن خوە دگەهیتە ئێکەتیێ و ب پلا ملازم اول دبیتە ئەفسەر ل ئاسایشا خانکێ و ل 23 ئادارێ 1993 دەست ژ ئێکەتێ ڤەدکێشیت و دچیتە ئەلمانیا و هەتا نوکە ل دژیت.
