ئـــهو شــــههیـــدێ زینـــدی یـــێ ئــێک خـــوهزی و هیـــڤی بـــتنێ د دلـــی دا مــای
د درێژیا دیرووکا شوڕش و بزاڤێن کوردستانێ دا گهلهک قارهمان و شــههیدێن زیــندی خـــویــن و ژیـــان و خوهشیا خوه دایــه ئازادیا وهڵاتێ خوه، بهلێ مخابن پڕانیا وان د ووندا و بێناڤ و بێ دیـــرووکن.
ئهم وهک سهنتهرێ کۆماته یێ دێکۆمهنتکرنا دیرووکا شوڕشێ ل ڕۆژا 4/5/2025 بووینه مێڤانێن پێشمهرگێ قارهمان و شههیدێ زیندی حسێن تهیار هرۆری.
مخابن حسێن تهیار ژ ئهگهرێ برینداریا خوه یا گران نهشێت بدروستی باخڤیت، لۆما ئهم نهشیاین دیرووکا خهبات و پێشمهرگاتیا وی ههمیێ ژ دهڤێ وی ببهیزین. لێ مه بهاریکاریا کوڕێ وی جمعهی و هندهک تشتێن کو ل بیرا مه ژی بوون ل سهر خهبات و چالاکیێن وی و وی بخوه ژی ب نیڤ ئاخافتن و نیڤ ئیشارهتا، هندهک تشت گۆتن. هۆسا ئهم شیاین کورتیهکێ ژ دیرووکا ڤی قارهمانێ جانفیدا تۆمار و ئهرشیف بکهین.
حسێن تهیار محهمهد عهلی هرۆری ل سالا 1955 ل گوندێ هرۆرێ یێ سهر ب دهڤهرا کانیماسێ ڤه هاتیه سهر دنیایێ. وی زارۆکاتیا خوه ل گوندێ هرۆرێ دهرباسکریه، لگهل مالا خوه مژیلی کارێ چاندن و خودانکرنا تهرشی بوویه.
پێشمهرگاتی د ژیهکێ گهنج دا
حسێن ل ساڵا 1973 بوویه پێشمهرگه ل بهتالیونا ئهحمهد شانهی ل هێزا ئامیدیێ. دهمێ ل ساڵا 1974 حکومهتا ئیراقێ شهڕ ل دژی کوردستانێ دهستپێکری، ئهو لگهل ههڤالێن خوه ل بهرهیێ دهۆکێ پشکداریێ د بهرسینگرتنا هێرشێن دوژمنی دا دکهت، ههتا شکهستنا شوڕشێ ل رۆژا 6 ئادارا 1975 ئهو ل بهرهیێ دهۆکێ د خهباتا خوه دا بهردهوام دبیت.
پشتی شکهستنێ ئهو دزڤڕیتهڤه گوندێ خوه و دهست ب کارێ ژیانا ماڵا خوه دکهت. لێ ل ساڵا 1976 حکومهتا ئیراقێ گوندێ وان ژی لگهل گهلهک گوندێن دیێن کوردستانێ یێن دهڤهرێن سنووری وێران دکهت و خهلکێ وان ژی دهربهدهر دکهت. حسێن ژی لگهل مالا خوه تێت و ل باژێرێ دهۆکێ ئاکنجی دبن. پشتی هینگێ ئهو دبیته شوفێرێ ترێلێ و ل سهر ڕێکا ئیراق-کوێت و سعودیێ کار دکهت.
ل ساڵا 1981 ئهو تێته ڕاپێچکرن بۆ لهشکهریا بزۆری. لێ ئهو مهههکێ تهمام ناکهت ل لهشکهریێ. چونکی پلهدارهکێ لهشکهرێ ئیراقێ، سهرا لهشکهرهکێ عهرهبێ تکریتی بێڕێزیێ ب نێزیکی 200 لهشکهرێن کورد دکهت کو حسێن ژی ئێک ژ وان بوویه. لۆما حسێن بێڕێزیێ ل سهر خوه قهبولناکهت و بڕیارێ ددهت کو خوه بگههینیته چیا و ببیته پێشمهرگێ کوردستانێ.
دهستپێکێ ئهو خوه دگههینیته دهڤهرا بهرواری بالا و ل وێرێ پهیوهندیێ ب پێشمهرگهی دکهت. ژ وێرێ وی ڤڕێدکهنه کۆماتهی بارهگایێ سهرهکیێ شوڕشێ ل دهڤهرا بههدینان. پشتی هینگێ تێته ڤهگوهاستن بۆ لژنا ناڤچا ئامێدیێ و ئهرکێ وی دکهڤیته لگهل ڕێکخراوا شههید شهعبان عومهر ب سهرپهرشتیا سهید نایف چهلکی.
پێشمهرگهیهکی بژاره و بهرچاڤ
حسێن تهیار ژ بهر کو گهنجهکی ژێهاتی، دهستههل، مێرخاس و فیداکار بوو، لۆما ههر ئێکهمین چالاکی ئهو ئێک دبیت ژ وان پێشمهرگێن تێنه ههلبژارتن بۆ هێرشا سهر دوژمنی.
ئێدی حسێن بهردهوام دگهل ههڤالێن خوه پشکداریێ د شهڕ و هێرشێن سهر دوژمنی دا دکهت و د ههموو شهڕان ژی دا ڕۆلهکێ بهرچاڤ دبینیت. ههرچهنده ئهم پشتڕاستین کو وی پشکداریا د ههژمارهکا مهزنا شهڕ و چالاکیان دا کری، لێ مخابن ژ بهر ڕهوشا ویا برینداری وپهککهفتیبوونێ، گهلهک تشت ل بیرا وی نهماینه بتنێ ئهم شیاین هندهک ژ چالاکیێن وی دهستنیشان بکهین، ئهو ژی پشتی هندهک ژ وان مه ئیناینه بیرا وی.
بۆ نموونه هندهک ژ وان چالاکیێن وی پشکداری تێدا کری و ڕۆلهکێ بهرچاڤ ژی تێدا گێڕای؛ هێرشا سهر بنگههێن دوژمنی ل گابنێرکی ل ساڵا 1981، هێرشا سهر بارهگایێ ئهمنێ و ڕێکخراوا بهعسیا ل بامهڕنێ ل ساڵا 1982، کو د وێ هێرشێ دا بهرپرسێ ڕێکخراوا بهعسیا هاته کوشتن و د ئهگهرێ ڤێ چالاکیێ دا حکومهتا ئیراقێ خوه ژ بامهڕنێ ڤهکێشا کانیا تا و فڕۆکهخانا بامهڕنێ و بامهڕنێ نیڤ ئازاد بوو، جارهکا دی هێرشا سهر بنگههێن دوژمنی ل گابنێرکی ساڵا 1983، هێرشا سهر بنگههێن دوژمنی ل ماسیکی باکوورێ ڕۆژئاڤایێ دهۆکێ، کو دڤێ چالاکیێ دا ههردوو پێشمهرگه کامل مهنسۆر و سادق کێستهیی شههید بوون، هێرشا سهر بنگههێن دوژمنی ل ڕۆژههلاتێ کهلیا شهدا ل هنداڤی دهۆکێ، گرتن و ئینانا پهزێ عزهت دوری جێگرێ سهدام حسێن ژ ماڵتایێ بۆ ناڤ شوڕشێ، هێرشا سهر بنگههێن دوژمنی ل مێرگا ههلهفیێ ل هنداڤی ئاشهوا و سهرسنکێ ڕۆژا 10/4/1984 کو دڤێ چالاکیێ دا ههرچار پێشمهرگه فهریق ئۆسمان تیلهری، ئهحمهد باپیر بێدهی، سالح سهلیم ئاسهی و محهمهد تاهر تروانشی شههید بوون، کو ههرسێ یێن پێشیێ ههڤالێن حسێنی و ژ ڕێکخراوا وان بوون، بهرسینگرتنا هێرشا مهزنا جاش و لهشکهرێن ئیراقێ بۆ سهر دهڤهرێن ههردوو لژنێن دهۆک و زاخۆ، کو بۆ دهمێ 10 شهڤ و ڕۆژا حسێن و ههڤالێن خوه شهڕهکی قارهمانانه بهرامبهر هێزێن دوژمنی کر، کو د ئهنجامدا دوژمن خراب شکهست و بدههان تهرمێن کوشتیێن خوه ل مهیدانا شهڕی هێلان، کو ئهفسهرێن پله بلند ژی دناڤ دا ههبوون. دوماهی چالاکیا حسێن تهیاری هێرشا سهر چار بنگههێن دوژمنی بوو ل سهرێ ئامێدیێ ل ڕۆژا 31/10/1984. دڤێ چالاکیێ دا ههردوو پێشمهرگه ئهحمهد ئورمانی و تهحسین دووتازای شههید دبن و حسێن و چهند پێشمهرگێن دی ژی بریندار دبن.
بڕاستی برینداربوونا حسێنی نه برینداربوونهکا نۆرمال بوو، بهلکی ههموو ههڤالان هیڤیا وی دانابوو و ههردهمهکی دگۆت ڤێ دهقێ نه دهقهکا دی دێ گیانێ خوه سپێریت. ههتا هندهک پێشمهرگا د گۆته نووژدارێ شوڕشێ د. کهمالی: دهمێ خوه ب حسێنی ڤه دهباز نهکه، چونکی ئهو ههر یێ چوونێ یه، بلا دهمێ ته بۆ بریندارێن دی بیت. لێ بخۆش حالی ڤه ههتا سپێدێ وی گیانێ خوه نهسپارت، لۆما ئێدی هیڤیهک بۆ نووژداری و پێشمهرگا ژی چێبوو کو بهلکی ئهو ژ مرنێ ڕزگار ببیت.
ئێدی لڤین د لهشێ حسێنی دا پهیدا بوون، بهلێ ژ بهر کو نارنجۆکا دهستی د کۆشا وی دا پهقی بوو، ههر ژ بنێ پیا و ههتا کلوڤانکا سهری جههک نهمابوو کو بریندار نهبووی. د سهر ڤێ چهندێ ژی ڕا ساچمێن نارنجۆکێ ڕههێن دهنگی ژی ل گهوریا وی بڕیبوون، لۆما پشتی کو هشیاربووی و پچهک بسهر خوهڤه هاتی ژی، وی دهنگ نهمابوو و نهدشیا باخڤیت.
نێزیکی دوو مههان ئهو ل گوندێن ئێکمالێ و شێلازا ژ ئالیێ نووژدارێ شوڕشێ ڤه، لگهل بریندارێن دی دهاته دهرمانکرن. ههڤالێن وی ئێک ئێکه باش بوون و چوونه مال، بهلێ حسێنی نه ئاخفتن و نه ڕێڤهچوون نهبوو و ڕهوشا وی گهلهکا خراب بوو.
د ڕێکا مرنێ ڕا بۆ دهف شاهێ دلۆڤان
ژ بهر کو ل دهڤهرێ ئهو شیان نهبوون کو چارهسهریا بریندارهکی هۆسا گران بهێتهکرن، لۆما بڕیار تێتهدان کو وی ببهنه ئیرانێ ژ بۆ چارسهریێ. دهم زستانه و بهفرهکا زێده یا کهفتی و سڕ و سهقهمهکا زێدهیه و ڕێک ژی چیایێن بلندێن سنوورێ باکوور و باشوورێ کوردستانێ نه، کو هاڤینان ژی بهفر ژێ خلاس نابیت.
سێ ههڤالێن حسێنی یێن پێشمهرگه وی ل سهر پشتا هێسترهکێ ئاسێ دکهن و ددهنهڕێ. دهما حسێن ب هندهک ئاخفتنا و ئیشارهتا بهحسا وێ سهفهرا خوه یا دژوار دکهت، کو ب وان برینێن گران ڤه و وێ سڕ و سهقهم و سهرما و باگهرێ، ل چیایێن بلند و بهفرین و ڕێکێن کاش و زنار و دوڕبه، ڕۆندک گۆڕ گۆڕ ب چاڤێن وی دا تێنهخوارێ. ئهو سهرێ خوه دههژینیت و دبێژیت: ئهز هیچ نزانم ئهم چهوا سهرهدهر بووین و ژ مرنێ رزگار بووین. من دزانی ئهز ههر یێ مرنێ مه، بهلێ دلێ من ب وان سێ ههڤالێن من ڤه بوو کو ئهو ژی لگهل من بمرن.
ب ههر ئاوایێ ههی ههڤالێن حسێنی وی دگههیننه بارهگایێ سهرکردیهتیا پارتی ل گوندێ ڕاژانا ڕۆژههلاتێ کوردستانێ.
حسێن دبێژیت: دهما کاک ئیدریس بارزانیێ جانهمهرگ ئهز ب وی حالی دیتیم، ئهو هات ئێکسهر ئهز ههمبێزکرم و ماچیکرم و وهک برایهک و بابهکێ گهلهک دلۆڤان ل بهر من ڕاوهستا و گۆته من: ئهوا ل ڤێ جیهانێ ههمیێ ژ دهستێ مه بهێت دێ بۆ ته کهین. چونکی هوون شانازیا کوردستانێ نه. هوون تاجا سهرێ مهنه. ئهم ههموو قهردارێن وهینه. وی فهرماندا کو من ل ئورمیێ گیرۆنهکهن و ڕاست ببهنه تههرانێ. جهنابێ وی ههموو نڤیس و کاغهزێن من دروست کرن و پاره دانه من و ههڤالێن من و هندهک کهس ڕاسپارتن کو من ببهنه تههران و ئهوا ل تههران ههبیت ژ ئالیێ تهندروستی ڤه بۆ من بهێتهکرن.
حسێن بهردهوام دکهت و دبێژیت: ئهز گههاندمه تههران و ل وێرێ دوو نشتهرگهری بۆ من کرن. لێ هێشتا ژی ڕهوشا من گهلهکا خرابه و نهشێم باخڤم ژی.
چارهسهری ل کیرێ بیت حسێن دێ چیته وێرێ
پاشی پشتی دهمهکی کاک ئیدریسێ جانهمهرگ هاته وێرێ سهرا من دا. دهما جهنابێ وی دیتی کو ڕهوشا من نهیا باشه، گۆته من: حسێن ل کیدهرا جیهانێ چارسهریا ته ههبیت و دهستێ مه ژێ بگریت دێ ڤڕێکهین و ته چارسهر کهین. پاشی جهنابێ وی فهرمانکرکو؛ ئێکسهر کاغهزێن من چێکهن و من ڤڕێکهنه نهمسا بۆ چارسهریێ. گهلهک زوو و بڕێکوپێکی ههموو کارێن من سهرڕاستکرن و ئهز ڤڕێکرمه نهمسا. دیاربوو کو کاک ئیدریس لگهل د. پیرۆت ئهحمهدێ نوونهرێ پارتی ل نهمسا ئاخفتبوو، لۆما وی ژی گهلهک خزمهتا من کر و ئێکسهر ئهز برمه خهستهخانهیهکا باش و ل وێرێ دیسان دهست ب نهشتهرگهریێن مهزن کرن بۆ من.
ئهز ساڵهک و 5 مهها ل نهمسا مام و بهردهوام نهشتهرگهری بۆ من دکرن، کو بوونه 7 نهشتهرگهری ل وێرێ ژی بۆ من هاتینهکرن. ژ ئهنجامێ وان نشتهرگهریا ڕهوشا من پچهک باشتر بوو. ئێدی دهنگێ من دهردکهفت و ئهز دشیام پچهک باخڤم و دهستهکێ خوه پچهک بکاربینم و بهاریکاریا عهرهبانێ پچهک بێم و بچم ژی. بڕاستی ئهز چ جارا خزمهت و هاریکاریا د. پیرۆتی ژی ژ بیرناکهم، هندی ئهو دهمێ ئهز ل نهمسا وی خزمهتا من گهلهک کر.
پشتی ئهز ژ نهمسا زڤڕیمهڤه ڕاژان کاک ئیدریسێ نهمر گۆته من: نهچه دهڤهرێ چونکی تهندروستیا ته نهیا باشه. ههر ل ڤیڕی به ل دهف مه، دا بهردهوام هاریکاریا ته بکهین، چونکی دێ پێدڤی ب نووژدارا و چارهسهریێ بی، دهمێ پێدڤی دبی دا ئهم ته ڤرێکهینه تههران. ئهز مامه ل وێرێ و ماڵا من ژی ژ دهڤهرا بههدینان ئینانه ڕاژان. بڕاستی ب چ شێوا ئهز نهشێم وێ دلۆڤانی، مهردایهتی و جامێریا کاک ئیدریسێ جانهمهرگ وهسف بکهم. بڕاستی چ نهما کو بۆ من نهکری. تشتێ من هزر تێدا نهکری بۆ من هاتهکرن. ئهو سۆز، وهفا، دلۆڤانی و جامێریا کاک ئیدریسی من دژیانا خوه دا ل دهف چ مرۆڤا نهدیتیه، نه ل کوردستانێ و نه ژی ل ئهورۆپا.
خهما مهزن
حسێن تهیار بهردهوام دبیت و دبێژیت: ماڵا منا ل ڕاژان ل ڕۆژههلاتێ کوردستانێ، زستانه و ل زستانا ژی ئهو دهڤهر گهلهکا ب سهرما و بهفر و باگهره. ڕۆژا 31/1/1987 مزگینهکا ڕهش بۆ مه هات، ههروهکی چیایهک بسهر من دا هاتی. چونکی بڕاستی ئهگهر کاک ئیدریس بۆ کوردستانێ ڕێبهر و سیاسیهکی مهزن بیت، بۆ من باب، برا، خۆشتڤی، خودان، سهمیان، ڕێبهر و ههر تشتهک بوو.
دهمێ حسێنی بزاڤ دکر کو بۆ مه ب نیڤ ئاخفتن و نیڤ ئیشارهتا ڤی سوحبهتێ بکهت، جار جارا وی سهرێ خوه بلند دکر، دوو وێنهیێن کاک ئیدریسێ نهمر و کاک نێچیرڤان بارزانی ل هنداڤی سهرێ وی ب دیواری ڤه دههلاویستی بوون، وی تبلا خوه درێژی ههردووکا دکر و ڕۆندک دباراندن.
حسێن دبێژیت: وهغهرا دوماهیێ یا کاک ئیدریسێ جانهمهرگ بۆ ههموو کوردستانێ و ب تایبهت بۆ من و ههموو پێشمهرگێن بریندار و پهککهفتی چامهکا مهزن بوو. بڕاستی مه هزر کو پشتی چوونا وی ئهم بریندار و پهککهفتی ماینه بێخودان. لێ مالا خودێ ئاڤا کو ههر ئێکسهر کاک نێچیرڤان هاته شوینا وی. کا دلۆڤانی و جامێریا بابێ وی چهندا مهزن بوو، بخۆشحالی ڤه یا وی دگهلهک خالان دا هێشتا پتر و مهزنتر بوو. بڕاستی ژی ئهم ب ههبوونا کاک نێچیرڤانی ههمی دهما بخودان بووین و چ جارا وهنه دکر کو ڕهوشا مه خراب ببیت. چ ژ ئالیێ نووژداران و چارهسهریێ ڤه با و چ ژی ژ ئالیێ هاریکاریا دارایی و خودانکرنا مال و زارۆکێن مه ڤه با.
حسێن بهردهوام دکهت و دبێژیت: جهنابێ کاک نێچیرڤان بارزانی ل ساڵا 1990 پسیارا من کر و گۆته من: حسێن ته چ دڤێت ئهز بۆ ته بکهم؟ من گۆتێ: ئهگهر بشێی من ڤڕێکه وهڵاتهکێ ئهورۆپی. چونکی ئهز دزانم بڤێ ڕهوشا خوه یا خراب نه ئهز ئێدی دشێم پێشمهرگاتیێ بکهم و نهژی دشێم مال و زارۆکێن خوه خودان بکهم، بهلکی ل وهڵاتهکی ئهورۆپی هاریکاریا مه بکهن. جهنابێ وی گۆته من: سهرچاڤا، ئهز دێ ته ڤڕێکهمه سوێد، چونکی سیستهما وی وهڵاتی بۆ ته و زاڕۆکێن ته دێ گهلهکا باش بیت.
جهنابێ کاک نێچیرڤانی ل ساڵا 1990 حسێنی بڕێکا پارتی و د سوریێ ڕا ڤڕێدکهته سوێد و ل ساڵا 1991 دیسان کاک نێچیرڤان مال و زاڕۆکێن وی ژی د ڕێکا سوریێ را ڤڕێدکهته سوێد.
جومعه کوڕێ حسێنی یێ مهزن دبێژیت: بیرا من تێت پشتی سهرهلدانێ کاک نێچیرڤانی ئهم ژ ڕاژان ئیناینه کوردستانێ و پاشی ئهم ڤڕێکرینه سوریێ و ل سهر ڕاسپاردا جهنابێ وی نوونهرێن پارتی ل سوریێ دهستپێکێ خانیهک بۆ مه ل قامشلو گرت و پاشی ژی ل شامێ و بهردهوام ژی ههموو هاریکاری بۆ مه دکرن و نه دهێلا چ کێماتی ل مه ببن، ههتا ئهم ژی ڤڕێکرینه سوێد دهف بابێ من.
حسێن و مال و زاڕۆکێن خوه ههتا نوکه ژی ل سوێد دژین، بهلێ د سهر هندێ ڕا کو ڕهوشا ویا ساخلهمی گهلهکا خرابه و پلهیا ویا پهککهفتیبوونێ گهلهکا بلنده و بهردهوام ژی خرابتر دبیت، لێ دیسان ژی ئهو ههر ساڵ تێته کوردستانێ و داخوازێ ژ کوڕێ خوه دکهت کو وی ب تۆمبێلێ ل وان ههموو دهڤهران بگێڕیت یێن وی پێشمهرگاتی لێ کری و پشتی دهمهکی جارهکا دی دزڤڕیتهڤه سوێد.